آلودگی هوای شهر تهران و راهکار  مدیریت صحیح آن 

   محمدمهدی بابایی

محمد مهدی بابایی

یکی از بزرگترین مشکلاتی که انسان در صد سال گذشته همواره با آن دست به گریبان بوده مسئله آلودگی محیط زیست مخصوصا آلودگی هواست. آلودگی هوا امروزه بصورت یکی از مشکلات زیست محیطی و اقتصادی در سراسر جهان مطرح شده است و این مسئله بویژه در شهرهای بزرگ صنعتی به صورت مشکل حادتری دیده می شود. 

آلودگی هوا یکی از نشانه های رشد شهرنشینی، استفاده بیش از حد منابع سوختهای فسیلی، عدم بکارگیری تکنولوژی های سازگار با محیط زیست و از همه مهمتر عدم وجود مدیریت صحیح زیست محیطی است. پیشرفت صنایع و فناوری توسعه شهری، افزایش جمعیت، افزایش وسایل نقلیه موتوری، ازدیاد مصرف فراوردهای نفتی و در برخی موارد شرایط خاص اقلیمی و جغرافیایی منطقه باعث افزایش آلودگی هوا می شود.

در ایران بدلیل ارزان بودن انرژی، استفاده از ماشین آلات، پایین بودن سطح فناوری، افزایش جمعیت و توسعه شهرنشینی و در نهایت تغییر الگوهای تولید و مصرف، میزان انرژی و به تبع آن میزان مواد حاصل از احتراق سوختهای فسیلی افزایش می یابد به همین دلیل آثار و پیامدهای آن بصورت انواع آلودگی ها بویژه الودگی هوا از جمله در کلان شهر تهران آشکار می شود. بیشتر شهرها بخصوص تهران به طور مداوم در حال آلوده شدن هست و مهاجرت مردم از روستا به شهرها، افزایش کنترل نشده تعداد، تعمیر و نگهداری نامناسب وسایل نقلیه، رشد صنعتی و فقدان سیاستهای مناسب برای کنترل کیفیت هوا باعث الودگی بیشتر شهر تهران می شود.

بنابراین پدیده آلودگی هوا امروزه به یکی از معضلات شهر تهران مبدل شده است که مسئولان شهری باید پیگیر حل مشکل باشند. از سال ١٣٧٩ برنامه جامع کاهش آلودگی هوای تهران و سایر کلان شهرها شکل گرفت و به دلیل اهمیت موضوع در ماده ۶٢ قانون برنامه چهارم توسعه به طور خاص به موضوع آلودگی هوای شهر تهران و سایر کلان شهرها توجه شده است.

اصلی ترین عامل بروز آلودگی هوا در شهر تهران فعالیت واحدهای صنعتی با تکنولوژی فرسوده و تردد خودروها با سن بالا و فرسوده و نیز آلودگی ناشی از مصارف بالای انرژی در بخش های خانگی و تجاری است. شاید مهمترین شرط موفقیت در مدیریت کاهش آلودگی هوای تهران عبور از تابع برنامه ریزی انفعالی است. یعنی نیازمند یک برنامه ریزی فعال و به ویژه همه سونگر و فرابخشی منطبق با واقعیت های امروزی جامعه می باشد.

براساس بررسی های انجام شده بر روی محورهای طرح جامع کاهش آلودگی هوای تهران که در حال حاضر در حال اجرا است می توان اذعان داشت که کاهش آلودگی هوای تهران و رسیدن به استانداردهای بین المللی مستلزم داشتن یک مدیریت اجرایی یکپارچه جهت رسیدن به اهداف برنامه است. صرف داشتن برنامه جامع بدون ضمانت اجرایی لازم نه تنها تاثیری در کاهش آلودگی هوا ندارد بلکه برنامه بدون پشتوانه عملیاتی و نظارت اجرایی تنها حلقه دیگری بر زنجیره مشکلات در این زمینه می افزاید. مدیریت یکپارچه و هماهنگ با اختیارات اجرایی تام همگام با دستورالعمل و قوانین همه جانبه راهگشای معضل آلودگی هواست.

بنابراین، چند مورد راهکار و پیشنهاد به سیاستگذاران و مسئولان شهری می توان داد:

1-    تنظیم مقررات سختگیرانه در استفاده از وسایل نقلیه موتوری، کارخانه جات و نیروگاه های آلوده کننده در ماه های که آلودگی بیشتر است(فصل زمستان)

٢- خروج و اسقاط خودروهای فرسوده از ناوگان حمل و نقل شهر تهران

 ٣- محدودیت فعالیتهای آلوده کننده در جنوب و جنوب شرق تهران

 ۴- سرمایه گذاری و سیاستهای درست حمل و نقل شهری مانند احترام و اجرای مقررات که بر پایه دستاوردهای علمی برای مقابله با آلودگی هوا تنظیم شده اند.

 ۵- افزایش سرانه فضای سبز شهر تهران.